بندر زیبای خرمشهر که در گذشته بزرگ ترین بندر تجاری ایران بود نه تنها با برخورداری از طبیعت زیبای کارون و نخلستان های انبوه شلمچه گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می کند بلکه با یادآوری دلاورمردی های جوانان غیور این مرز وبوم به نماد مقاومت تبدیل شده است.

درباره پیشینه تاریخی خرمشهر نظرهای مختلفی وجود دارد که با در نظرگرفتن آن ها می توان آغاز تاریخ خرمشهر را به پادشاهی هخامنشی نسبت داد. در زمان داریوش در 18 کیلومتری شمال غرب خرمشهر و در محل فعلی قریه "تمار" شهری بسیار آباد به نام "بارما " ساخته می شود.

این شهر در زمان حمله اسکندر تخریب و سپس با نام «بیان» بازسازی می شود به طوری که با ورود اسلام شهری آباد است و تا نیمه قرن سوم هجری نیز پابرجاست اما به دلیل جنگ  ویران می شود و از آن پس تا قرن هفتم هجری در کتاب های تاریخی نامی از آن برده نشده است.

در قرن هفتم هجری، در قسمت جنوبی خرمشهر کنونی بندر کوچکی به نام «محرزی» ساخته می شود که تا قرن سیزدهم هجری وجود داشته است. دوره جدید شهر خرمشهر از قرن سیزدهم هجری قمری (قرن 19 میلادی) و به نام «محمره» آغاز می شود. در زمان محمدشاه قاجار شهر محمره برای ساخت بندر انتخاب می شود و رونقی تازه می یابد.

در زمان ناصرالدین شاه حاکمیت دولت ایران بر این شهر تثبیت می شود و در سال 1314 خورشیدی با تصویب هیئت وزیران به خرمشهر تغییر نام می یابد.

خرمشهر در طول حیات تاریخی خود 6مرتبه اشغال شده است، اوّلین بار توسط اسکندر مقدونی و در زمان حمله به ایران، بار دوم توسط مسلمانان در زمان حمله به ایران، بار سوم در سال 1833 میلادی توسط انگلستان به تلافی محاصره هرات توسط محمدشاه قاجار، بار چهارم در سال 1856 میلادی توسط انگلستان و به تلافی محاصره مجدد هرات به وسیله ناصرالدین شاه، بار پنجم در سال 1941 میلادی و در جریان جنگ جهانی دوم توسط قوای انگلیس و آخرین بار در سال 1359 خورشیدی توسط رژیم متجاوز عراق.

تنها شهری که 3 رودخانه دارد

خرمشهر تنها شهر ایران است که در محل تلاقی 3رودخانه ساخته شده است. رودخانه کارون با عبور از وسط شهر در غرب خرمشهر به رودخانه اروند می ریزد و در جنوب شرقی شهر رودخانه بهمن شیر از رودخانه کارون منشعب می شود. وجود 3 رودخانه در این شهر بندری و تلاقی آن ها با یکدیگر طبیعت زیبا و بی نظیری را به وجود می آورد که توجه هر گردشگری را به خود جلب می کند.

خرمشهر در آبان ماه سال 1359 به اشغال ارتش متجاوز عراق درآمد و در خردادماه سال 1361 از دشمن بازپس گرفته شد. پس از پایان جنگ خرمشهر نقش خود را به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم استان خوزستان حفظ کرد ولی این بار نه تنها به عنوان مقصدی تجاری ـ تفریحی بلکه به عنوان یکی از مناطقی که یادآور دفاع دلیرانه فرزندان ایران از خاک وطن بود شناخته شد.

صرف نظر از ایام نوروز که خرمشهر میزبان گردشگرانی است که برای گذراندن ایام فراغت به این شهر سفر می کنند، سیل عظیم ایرانیانی را می بینیم که در قالب کاروان های راهیان نور برای بازدید از آثار 8 سال دفاع مقدس به این شهر روانه می شوند.به گزارش برخی صاحب نظران تعداد بازدیدکنندگان کاروان های راهیان نور در سال های اخیر حدود 5/2 میلیون نفر است.

گاهی گردشگران خارجی نیز در میان بازدیدکنندگان دیده می شوند که این بار نه برای قدم زدن در بازارهای پر رونق خرمشهر (مانند سیف و صفا) و معامله وتجارت، که برای بازدید از مظهر مقاومت یک ملت به این شهر سفر می کنند.

مسجد جامع: این مسجد در اواخر قاجار ساخته شده و در زمان پهلوی اوّل تجدید بنا شده است اما شهرت امروزی مسجد جامع خرمشهر نه فقط به دلیل معماری سنتی بلکه به دلیل موقعیت استراتژیک نقش فرماندهی و پشتیبانی اش در زمان مقاومت 44 روزه خرمشهر در سال 1359 در برابر ارتش عراق است.

منطقه عملیاتی کربلای 4: این منطقه که در جنوب غربی شهر خرمشهر در مجاورت رودخانه اروند واقع شده یادمانی است از دلاوری های غواصان دلیر ایرانی در عملیات کربلای 4.

موزه جنگ: موزه جنگ که در ساختمان سابق شرکت نفت احداث شده شامل آثار بر جای مانده از دوران دفاع مقدس است. ساختمان این موزه که در سال 1309ساخته شده است در دوران 8 سال جنگ تحمیلی به عنوان محل دیده‌بانی نیرو های عراقی مورد استفاده قرار می گرفت .

با بازسازی گوشه  ای از ساختمان اداری شرکت نفت، در سال 75 این مکان به عنوان مرکز فرهنگی دفاع مقدس افتتاح شد. مساحت مرکز فرهنگی 2 هزار و 400 مترمربع و دارای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس با حدود 3 هزار جلد کتاب، سالن نمایش فیلم و آرامگاه 3 شهید گمنام است که در نوروز 85 در این مکان دفن شده  اند.

با توجه به این که این مرکز محل دیده‌بانی دشمنان در دوران جنگ بوده، دست نوشته های اشغال گران عراقی بر روی دیوار های ساختمان قابل مشاهده است ، در یکی از این دست نوشته ها جمله " آمده ایم تا بمانیم " خودنمایی می کند جمله ای که هرگز رنگ واقعیت به خود نگرفت.مرکز فرهنگی خرمشهر دارای4 سالن مقاومت ، اشغال ، آزادسازی و بازسازی خرمشهر است ؛ که هر بخش گوشه هایی از حماسه آن دوران را نشان می  دهد .

همچنین در این مرکز فرهنگی، آثار بر جامانده از سرداران شهید حماسه مقاومت خرمشهر همچون سید محمدعلی جهان  آرا و عبدالرضا موسوی از فرماندهان دفاع مقدس و دیگر شهدا و نیز ادوات نظامی آن دوران به نمایش گذاشته شده است. هر ساله بازدیدکنندگان زیادی از این مرکز فرهنگی دیدن می کنند .

شلمچه: یادمان شهدای شلمچه در منتها الیه غرب شلمچه و در مجاورت مرز ایران با عراق، بر روی مقبره چند شهید گمنام دوران دفاع مقدس ساخته شده است.

ساختمان اداره گمرک: ساختمان مدیریت اداره گمرک خرمشهر در زمان جنگ تحمیلی به شدت آسیب دید و هم اکنون به عنوان یکی از آثار بر جای مانده از دوران دفاع مقدس در محور داخلی گمرک خرمشهر نگهداری می شود.

جاذبه های طبیعی در اطراف خرمشهر

جزیره مینو در جنوب غربی شهر خرمشهر و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده است. این جزیره که قدمتی 300 ساله دارد و نام قدیم آن صلبوخ (به معنای ریگ) بوده دارای بزرگ ترین نخلستان خرمشهر با حدود 8 هزار نفر نخل است. نخلستان وسیع، مجاورت با اروند، محصور شدن توسط 2 رودخانه اروند و جرف و وجود مرداب و نیزار این جزیره را به مکانی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است.

تالاب ها از پدیده های جالب طبیعی است و در خوزستان به آن ها «هور» می گویند.

تالاب چاله ای است که از آب های سطحی یا زیرزمینی اشباع شده است. تالاب ها به دلیل ذخیره آبی و آرامش موجود در آن ها، همواره زیستگاه های مناسبی برای حیات وحش اند. تالاب ها از نظر کنترل سیلاب، تغذیه آب های زیرزمینی، امکانات تفریحی، زمینه های تحقیقاتی و صید پرندگان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تالاب دیدنی شادگان با مساحتی حدود 400 هزار هکتار از رودخانه های جراحی و کارون و همچنین جزر و مد خلیج فارس تغذیه می کند. این تالاب از شمال به شادگان و خور دورق و از جنوب به رودخانه بهمن شیر آبادان و از غرب به دارخوین و از شرق به آب های خورموسی محدود می شود.

نقش این تالاب در عرصه های اجتماعی و اقتصادی منطقه بسیار مهم است. این تالاب به عنوان پناهگاه بین المللی حیات وحش محسوب می شود. پوشش گیاهی درون تالاب چراگاه و منبع تأمین علوفه دام 132 روستای اطراف است. 2 گونه از دوزیستان و 5 گونه از خزندگان و حدود 154 گونه پرنده در این تالاب زندگی می کنند. از مهم ترین پرندگان می توان به پلیکان زرد، فلامینگو و سبز قبای هندی اشاره کرد.

اکنون که در بسیاری نقاط کشور زمستان سردی حاکم است می توان با گذر به این مناطق که با خون شهیدان ایران اسلامی گلگون شده هم سیاحت کرد و هم زیارت.